Jak wspierać ucznia z tłem imigracyjnym w szkole? – kilka praktycznych uwag

Wyobraź sobie, że nagle, niespodziewanie i niezwłocznie musisz opuścić swój dom. Wyobraź sobie, że masz bardzo mało czasu, co ze sobą zabierzesz? Wyobraź sobie, że towarzyszy ci ogromny strach i niepewność. Wyobraź sobie, że musisz uciekać, przed Tobą wiele godzin tułaczki w nieznane… Wyobraź sobie, że w czasie tej nieplanowanej i niezapowiedzianej wędrówki, która nie była Twoim wyborem, lecz koniecznością, jesteś świadkiem okropnych wydarzeń… Wyobraź sobie, że jesteś dzieckiem, młodym, przestraszonym i nierozumiejącym sytuacji człowiekiem. Wyobraź sobie, że po wielu dniach wędrówki docierasz w bezpieczne, ale obce miejsce. Wyobraź sobie, że idziesz do szkoły… Jesteś tu nowa(y), czujesz się obco, niekomfortowo, boisz się. Nie rozumiesz języka. Nie znasz alfabetu. Tu wszystko jest inne…

Jesteś nauczycielką/nauczycielem. Do Twojej szkoły przybywają dzieci i młodzież z tłem migracyjnym. Co to znaczy? To, że masz przed sobą dziecko, człowieka, obarczonego bagażem różnych doświadczeń. Czasem znacznie większych i trudniejszych do zrozumienia niż dziecko bez tego tła. Dziecko, które musiało migrować, pozbawione zostało wyboru, niezależnie od tego, czy jego rodzice/opiekunowie musieli uciekać przed wojną, zagrożeniami naturalnymi, terroryzmem, ubóstwem, przestępczością, czy dlatego, że dorośli podjęli decyzję o przeprowadzeniu się w celu polepszenia bytu (migranci zarobkowi). Są też dzieci, które urodziły się i chodziły do szkoły w innym państwie, a ich rodzice podjęli decyzję o powrocie do ojczyzny. One też mogą czuć się obco w nowym środowisku, mogą nie znać lub słabo znać język polski. Za każdym tłem migracyjnym, kryje się bowiem inna historia i inne doświadczenia.

Jesteś nauczycielką/nauczycielem – co możesz zmienić? Jak możesz wesprzeć uczniów, których tło to inna historia? Uczniowie ci, mimo różnych doświadczeń, mają takie same potrzeby, jak każde dziecko, każdy młody człowiek: potrzebę bezpieczeństwa, szacunku, przynależności, samorealizacji. Na początku najważniejsze jest zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, a następnie nauka języka w celu umożliwienia komunikacji, co de facto też wzmacnia poczucie bezpieczeństwa. Badacze są zgodni, że nauka języka kraju przyjmującego, jest warunkiem koniecznym dla dalszych losów edukacyjnych dziecka z tłem migracyjnym. Różnice w osiągnięciach są najczęściej skorelowane z kapitałem społeczno-kulturowym. Innymi słowy, jeśli dziecko pochodzi z rodziny o wyższym kapitale społeczno-kulturowym, ma większe szanse na prawidłowe realizowanie programu nauczania i osiągnie dobrych wyników w nauce. Tak samo jest w przypadku dzieci bez tła migracyjnego. Tak więc, z tej perspektywy, różnice w osiągnięciach uczniów zawsze będą występować. Jednak jednym z najważniejszych aspektów w rozwoju i adaptacji (inkulturacji) dziecka z tłem migracyjnym jest nauka języka. Przepisy prawa regulują tę kwestię, nakładając na szkołę obowiązek prowadzenia lekcji języka polskiego dla cudzoziemców w wymiarze nie mniejszym niż 2 godziny tygodniowo. Jak możesz wspomóc naukę języka polskiego:

• na prezentacji czy materiałach dydaktycznych, staraj się używać wyraźnej czcionki. Uczniowie, którzy uczą się nowego alfabetu – w naszym przypadku łacińskiego – potrzebują liter zbliżonych do tych, które piszą ręcznie. Rozważ również zmianę czcionki w pisaniu do rodziców – oni też uczą się nowego języka (zobacz, czy sprawdzi się comic sans)
• o ile to możliwe, staraj się organizować pracę w małych grupach. Staraj się, aby uczniowie uczący się języka polskiego byli w grupie z uczniami mówiącymi po polsku.

Jesteś nauczycielką/nauczycielem wiesz, że nauka języka jest ważna, ale trzeba pamiętać, że nie można spoglądać na rozwój ucznia, jedynie przez pryzmat zdobywania kompetencji językowych. Takie podejście jest bardzo redukcjonistyczne i szkodliwe dla dziecka. Dlatego warto:

• zadbać o przyjazną atmosferę w klasie dla wszystkich dzieci; nie ignorować zachowań dyskryminujących lub nietolerancyjnych;
• być wyrozumiałym i wrażliwym na wcześniejsze doświadczenia ucznia; pozwolić mu opowiedzieć swoją historię, jeśli wykaże taką potrzebę;
• stworzyć w szkole grupę wspierającą nowo przybyłych uczniów złożoną z rówieśników. Zachęć uczniów do włączenia się w proces wspierania nowych uczniów, aby wprowadzali ich w kulturę szkoły, byli wsparciem, ale też by ulepszyć proces komunikacji
• stworzyć możliwości dla uczniów z tłem migracyjnym do przedstawienia własnej kultury (narodowej), np. tradycji, wytworów literackich, bohaterów narodowych, geografii (zasoby, wyjątkowe miejsca);
• zachęcać i oferować możliwości rozwoju poprzez sztukę: stworzenie wspólnej grupy teatralnej, chóru, zespołu tanecznego. Budowanie dialogu przez sztukę nie wymaga dobrze rozwiniętych kompetencji językowych, ale je rozwija; pomaga budować poczucie pewności siebie; buduje relacje rówieśnicze;
• nie obniżać wymagań, nie lekceważyć wysiłków, które uczeń podejmuje;
• współpracować z rodzicami, nawiąż kontakt, wysłuchaj, znajdźcie wspólne rozwiązanie dla problemu.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, w jaki sposób pracować i wspierać ucznia z tłem migracyjnym, zaproś nas na szkolenia. Wspólnie znajdziemy najlepsze rozwiązania.